ارزیابی مصرف سوخت، انرژی و اثرات زیست محیطی تولید سویا در گرگان

استفاده از سوخت‏های فسیلی باعث انتشار گازهای گلخانه‏ای می‏شوند کهتجمع آنها در جوّمنجر به افزایش دمای کره‏ی زمین می‏شود. در سناریوهای تولید محصولات کشاورزی، استفاده بهینه از انرژی می‏تواند نقش به سزایی در کاهشمصرف سوخت و انتشار این گازها داشته باشد. با دسترسی به اطلاعاتی در ارتباط با نحوه مصرف سوخت، انرژی و انتشار گازهای گلخانه‏ای در این سناریوها می‏توان در مصرف سوخت و انرژی صرفه‏جویی کرد، همچنین اثرات زیست محیطی تولید محصولات کشاورزی را کاهش داد. در کشور ما در ارتباط با این موضوع اطلاعات کافی در دسترس نیست. بنابراین در مطالعه حاضر برخی از مزارع و سناریوهای تولید سویا در منطقه گرگان و علی‏آباد از نظر مصرف سوخت، انرژی و انتشار گازهای گلخانه‏ای مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای این منظور، در 26 مزرعه تولید سویا تمامی عملیات زراعی و نهاده مصرفی پایش و اطلاعات مربوط به آنها ثبت شد.ارزیابی کلی این مزارع نشان داد که عملیات تهیه بستر کشت و آبیاری به ترتیب با سهم 22 و 41 درصد از کل انرژی ورودی و همچنین به ترتیب با سهم 26 و 35 درصد از کل انتشار گازهای گلخانه‏ای بیشترین نقش را در مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‏ای داشتند. با بررسی مجموع عملیات انجام گرفته در این مزارع،پنج سناریو مختلف تولید سویا طراحی شد. نتایج بررسی جداگانه مصرف انرژی در این سناریوها نشان داد که کمترین مصرف انرژی (7068 مگاژول در هکتار)، کمترین انتشار گازهای گلخانه‏ای (530 کیلوگرم معادل دی‏اکسید کربن در هکتار) و بیشترین بهره‏وری انرژی (43/0 تن محصول بر گیگاژول) در سناریویی بود که در آن از آب رودخانه بدون انجام عمل پمپاژ و از نیروی گرانشی زمین برای هدایت آب آبیاری استفاده شد. در سناریو متداول منطقه مقدار مصرف سوخت، انرژی و انتشار گازهای گلخانه‏ای کل به ترتیب 144 لیتر در هکتار، 11314 مگاژول در هکتار و 867 کیلوگرم معادل دی‏اکسید کربن در هکتار بود. نتایج بررسی نشان داد که با وجود اینکه در سناریویی که در آن از کشت مستقیم و آبیاری بارانی استفاده شد، مقدار مصرف سوخت نسبت به سناریو متداول منطقه به میزان 53 درصد (77 لیتر در هکتار) کاهش داشت، اما مصرف انرژی کل و انتشار گازهای گلخانه‏ای در این دو سناریو اختلاف معنی‏داری نداشت. در سناریوی که از ماشین‏های سنگین جهت خاک‏ورزی، از سیستم سنتر پیوت برای انجام آبیاری استفاده شد، بیشترین انرژی ورودی (19512 مگاژول در هکتار)، بیشترین انتشار گازهای گلخانه‏ای (1774 کیلوگرم معادل دی‏اکسید کربن در هکتار) و کمترین مقدار بهره‏وری انرژی (2/0 تن محصول بر گیگاژول) مشاهده شد. مقدار بهره‏وری انرژی برای سناریو متداول منطقه و سناریوی دارای سیستم کشت مستقیم به ترتیب برابر 23/0 و 27/0 تن بر گیگاژول به دست آمد.